وقتی صحبت از ضدعفونی با فرمالین میشود، معمولاً ذهن افراد به سمت یکی از قویترین و شناختهشدهترین محلولهای گندزدای دنیا میرود. فرمالین سالهاست در محیطهای صنعتی، دامداریها، مرغداریها، آزمایشگاهها و برخی بخشهای پزشکی مورد استفاده قرار میگیرد و نقش مهمی در جلوگیری از انتشار آلودگی و عوامل بیماریزا دارد.
فرمالین در دسته مواد ضدعفونی کننده و گندزدا قرار میگیرد و به همین دلیل نقش مهمی در پاکسازی محیطهای آلوده دارد. به علت اثربخشی سریع و قدرت نفوذ بالا، از آن در آزمایشگاهها، بیمارستانها، صنایع تولیدی و سالنهای پرورش دام و طیور استفاده فراوان میشود. در بسیاری از محیطها که آلودگی شدید وجود دارد، ضدعفونی با فرمالین یکی از بهترین گزینهها محسوب میشود.
اما این محلول همانقدر که کاربردهای مهمی دارد، باید با احتیاط مصرف شود تا آسیبی ایجاد نکند. در این مقاله بهطور کامل بررسی میکنیم که فرمالین چیست، چطور عمل میکند، روشهای درست استفاده از آن چگونه است، در چه مواقعی توصیه میشود، و چه مضراتی در صورت مصرف نادرست دارد.
فرمالین چیست؟
ضدعفونی با فرمالین یکی از روشهای قدیمی، مؤثر و بسیار کاربردی برای از بین بردن انواع میکروبها، ویروسها، قارچها و حتی اسپورهای مقاوم است. فرمالین در اصل محلولی از گاز فرمالدهید در آب است که معمولاً با غلظت ۳۷ درصد عرضه میشود. این ماده به دلیل قدرت نفوذ بالا و توانایی تخریب ساختار سلولی میکروارگانیسمها، در بسیاری از صنایع و محیطهای تخصصی مورد استفاده قرار میگیرد.
برای درک بهتر اثربخشی ضدعفونی با فرمالین، ابتدا باید سازوکار عملکرد آن را بشناسیم. فرمالدهید موجود در فرمالین، توانایی غیرفعالکردن پروتئینها و ساختارهای حیاتی میکروارگانیسمها را دارد. این ویژگی باعث میشود باکتریها، ویروسها، قارچها و حتی اسپورهای مقاوم، پس از تماس با فرمالین، در مدت کوتاهی از بین بروند. بسیاری از متخصصان، در برابر عوامل مقاوم، ضدعفونی با فرمالین را یکی از قابل اعتمادترین انتخابها میدانند.
کاربرد فرمالین
یکی از مهمترین کاربردهای فرمالین در صنایع پرورش دام و طیور است. به دلیل تجمع حیوانات و احتمال بالای انتقال بیماری، استفاده از مواد ضد عفونی کننده دامداری و مرغداری اهمیت ویژهای دارد. فرمالین در این فضاها بهصورت گسترده برای ضدعفونی کف، دیوارها، دستگاهها و تجهیزات به کار میرود و بسیاری از آلودگیها را از بین میبرد.
-
ضدعفونی و گندزدایی سطوح در محیطهای صنعتی
-
ضدعفونی سالنهای مرغداری و دامداری
-
گازدهی و استریل فضاهای بسته
-
نگهداری نمونههای زیستی در آزمایشگاهها و مراکز پزشکی
-
استفاده در صنایع چوب برای تولید رزینها و چسبهای صنعتی
-
ساخت و تثبیت پارچه در صنایع نساجی
-
استفاده در صنایع لاستیکسازی و تولید مواد پلیمری
-
ضدعفونی تجهیزات و ابزارهای فلزی
-
استفاده در برخی فرآیندهای شیمیایی بهعنوان ماده اولیه
-
کنترل بو در برخی صنایع خاص
-
جلوگیری از فساد و تجزیه مواد بیولوژیک
-
ضدعفونی دستگاهها و ماشینآلات خطوط تولید
-
کاربرد در مراکز تحقیقاتی برای آمادهسازی نمونههای آناتومیکی
-
استفاده در سالنهای حملونقل دام جهت جلوگیری از شیوع بیماریها
-
کاربرد در تولید برخی کودهای شیمیایی
طریقه مصرف فرمالین
برای داشتن یک ضدعفونی با فرمالین اصولی و ایمن، لازم است روش مصرف به شکل دقیق انجام شود. توجه به غلظت، نوع محیط، تجهیزات حفاظتی و روش اعمال ماده، نقش زیادی در کیفیت ضدعفونی دارد.
محلولپاشی روی سطوح
در این روش، فرمالین با غلظت استاندارد (معمولاً بین ۳ تا ۱۰ درصد) روی سطوح اسپری میشود. این روش برای ضدعفونی سالنها، کف، تجهیزات و محوطههای صنعتی کاربرد دارد. پس از پاشش، محیط باید برای مدت مشخصی بسته بماند.
گازدهی یا بخور فرمالین
در این شیوه، از بخار فرمالدهید برای پاکسازی محیط استفاده میشود. قدرت نفوذ این گاز بسیار بالا است و به همین دلیل در سالنهای بزرگ، انبارها و اتاقهای بسته به کار میرود. این روش نیازمند رعایت نکات ایمنی سختگیرانه است.
ترکیب فرمالین و پرمنگنات
در برخی محیطها، فرمالین با پرمنگنات پتاسیم واکنش داده و گاز متراکمتری ایجاد میکند. این کار برای ضدعفونی عمیق فضاهای بزرگ استفاده میشود.
غوطهورسازی
برای استریلکردن ابزارها یا قطعات کوچک، آنها را در محلول رقیقشده فرمالین قرار میدهند. در تمام این روشها رعایت اصول ایمنی ضروری است، زیرا ضدعفونی با فرمالین اگر درست انجام نشود میتواند خطرناک باشد.
مدت زمان استریل با قرص فرمالین
بهطور معمول زمان لازم برای استریل کامل بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت است. در این مدت نباید هیچ انسان یا حیوانی وارد محیط شود. همچنین پس از پایان اثرگذاری، باید تهویه کامل انجام شود تا گاز باقیمانده حذف گردد. ضدعفونی با فرمالین از طریق قرص در محیطهایی مثل سالنهای مرغداری، انبارها و اتاقهای نگهداری تجهیزات بسیار رایج است.
قرصهای فرمالین یا قرصهای آزادکننده گاز فرمالدهید برای استریلکردن فضاهای بسته استفاده میشوند. مدتزمان لازم برای اثرگذاری آنها معمولاً به عوامل زیر بستگی دارد:
-
حجم محیط
-
میزان آلودگی
-
تعداد قرص مصرفشده
-
تهویه محیط
عوارض فرمالین
با وجود تأثیر بسیار بالا در ضدعفونی، فرمالین مادهای حساسیتزا و تحریککننده است. استفاده نادرست از فرمالین میتواند مشکلاتی ایجاد کند. آگاهی از مضرات آن، کمک میکند فرآیند ضدعفونی با فرمالین بهصورت ایمنتری انجام شود.
قرار گرفتن در معرض بخار یا تماس مستقیم با آن میتواند مشکلات زیر را ایجاد کند:
- عوارض تنفسی: فرمالدهید باعث سوزش گلو، تنگی نفس و التهاب مجاری تنفسی میشود.
- عوارض پوستی: تماس مستقیم میتواند باعث التهاب، سوزش و حساسیت پوستی گردد.
- عوارض چشمی: بخار فرمالدهید برای چشم بسیار محرک است و ممکن است التهاب یا سوزش ایجاد کند.
- اثرات بلندمدت: تماس طولانیمدت با غلظتهای بالا ممکن است اثرات جدیتری ایجاد کند. به همین علت هنگام ضدعفونی با فرمالین استفاده از ماسک، دستکش و عینک ضروری است.
نکات ایمنی کار با فرمالین
برای کاهش خطرات و افزایش کیفیت ضدعفونی، رعایت نکات ایمنی زیر ضروری است:
-
استفاده از ماسک فیلتردار و دستکش مقاوم
-
استفاده از عینک و لباس محافظ
-
جلوگیری از استنشاق بخار فرمالدهید
-
ممنوعیت حضور افراد و حیوانات در محیط هنگام ضدعفونی با فرمالین
-
شستوشوی سطوح پس از پایان کار
-
نگهداری فرمالین در ظروف بسته و دور از نور
این اصول باعث میشوند ضدعفونی بهصورت حرفهای و بدون خطر انجام شود.
تبدیل فرمالین ۳۷ درصد به ۱۰ درصد
برای تبدیل فرمالین با غلظت ۳۷ درصد به محلول ۱۰ درصد، باید آن را با مقدار مشخصی آب رقیق کرد. فرمول ساده این است:
مقدار مورد نیاز فرمالین = (غلظت نهایی × حجم نهایی) ÷ غلظت اولیه
مثال برای تهیه ۱ لیتر محلول ۱۰ درصد از فرمالین ۳۷ درصد:
(۱۰۰۰ × ۱۰) ÷ ۳۷ = حدود ۲۷۰ میلیلیتر فرمالین
سپس:
۱۰۰۰ – ۲۷۰ = ۷۳۰ میلیلیتر آب
پس برای تهیه یک لیتر محلول ۱۰ درصد، ۲۷۰ میلیلیتر فرمالین ۳۷ درصد + ۷۳۰ میلیلیتر آب لازم است.
درمان مسمومیت با فرمالین
قرار گرفتن در معرض فرمالین در صورت بیاحتیاطی ممکن است منجر به مسمومیت شود. این وضعیت نیاز به مداخله فوری دارد.
● استنشاق: فرد باید سریعاً به هوای تازه منتقل شود. در صورت تنگی نفس باید فوراً به مراکز درمانی مراجعه شود.
● تماس پوستی: محل تماس باید با آب فراوان (حداقل ۱۵ دقیقه) شسته شود.
● تماس چشمی: چشم باید سریعاً با آب تمیز شسته و به پزشک مراجعه شود.
● بلع: تشویق به استفراغ ممنوع است. فرد باید بدون تأخیر به بیمارستان منتقل شود.
در هر نوع تماس، مراجعه به پزشک ضروری است. در هنگام ضدعفونی با فرمالین همیشه باید تجهیزات ایمنی کامل استفاده شود تا این خطرات به حداقل برسد.
مزایای فرمالین در فرایند ضدعفونی
1. قدرت اثرگذاری بالا: فرمالین از گذشته تاکنون بهعنوان یکی از قویترین مواد ضدعفونی معرفی شده و توانایی حذف طیف وسیعی از عوامل بیماریزا را دارد. حتی اسپورها که معمولاً نسبت به بسیاری از ضدعفونیکنندهها مقاومت دارند، در برابر فرمالین آسیبپذیر هستند.
2. قیمت مناسب و در دسترس: یکی دیگر از دلایل محبوبیت ضدعفونی با فرمالین، هزینه مناسب و در دسترس بودن آن در مقایسه با سایر مواد حرفهای ضدعفونی است.
3. پایداری و ماندگاری طولانی: فرمالین در محیطهای بسته، اثر طولانیتری دارد و برخلاف بسیاری از مواد، بهسرعت غیرفعال نمیشود.
سخن آخر
ضدعفونی با فرمالین یکی از روشهای قدرتمند، قدیمی و قابل اتکا برای پاکسازی محیطهای صنعتی، دامداری، مرغداری و آزمایشگاهی است. قدرت نفوذ بالا، گستره عملکرد وسیع و اثربخشی سریع باعث شده است فرمالین همچنان جایگاه مهمی در عملیات ضدعفونی داشته باشد. با این حال استفاده نادرست از آن میتواند آسیبزا باشد، بنابراین رعایت اصول ایمنی و استانداردهای حرفهای ضروری است. اگر به دنبال دسترسی به انواع شوینده و ضد عفونی کننده باکیفیت، مطمئن و صنعتی هستید، شرکت بینظیرکاران بهعنوان تولیدکننده معتبر مواد شوینده بهداشتی و صنعتی در ایران، میتواند انتخابی مناسب و مطمئن برای تأمین مواد تخصصی و ضدعفونیکننده مورد نیاز شما باشد.
